Na emeryturę nie oszczędzamy, bo nie mamy z czego

Połowa badanych w wieku produkcyjnym jest zdania, że ich przyszła emerytura pochodząca z obowiązkowych składek będzie znacząco niższa od ich obecnych dochodów.

Najczęściej (18%) wskazywano, iż przyszła emerytura będzie stanowić od 61% do 80% ostatniej pensji/dochodu. Nieznacznie mniej ankietowanych (16%) wskazywało, że ich przyszła emerytura będzie jeszcze niższa od ich ostatniego dochodu przed emeryturą i będzie się kształtować na poziomie 41% – 60% tego dochodu. W zdecydowanej mniejszości są ci, którzy z optymizmem zapatrują się na swoją sytuację materialną na emeryturze. Jedynie 2% ankietowanych twierdzi, iż ich emerytura będzie wyższa niż ich ostatnie dochody z pracy.

Na tle pozostałych badanych dość optymistycznie swoją sytuację materialną na emeryturze postrzegają robotnicy wykwalifikowani – 11% z nich uważa, że ich przyszła emerytura wyniesie co najmniej 81% ostatniej pensji Najbardziej pesymistyczni w tym względzie są pracujący na własny rachunek poza rolnictwem – 17% respondentów z tej grupy uważa, że ich przyszła emerytura nie przekroczy 20% ich ostatniego dochodu.

Ponad jedna trzecia badanych (36%) nie jest w stanie oszacować wysokości swojej przyszłej emerytury. Oznacza to, że przynajmniej co trzeci Polak w wieku produkcyjnym nie wie, na jakim poziomie będzie żyć po zakończeniu kariery zawodowej, jaką kwotą będzie co miesiąc dysponować. Z jednej strony może to oznaczać, że część społeczeństwa po prostu nie myśli o swojej przyszłości, z drugiej strony wyniki badania pokazują, iż brak opinii w tej kwestii może wynikać po prostu z trudności w prognozowaniu swojej sytuacji dochodowej w długim okresie.

Przekonanie, że przyszła emerytura będzie niewystarczająca, jest powszechne we wszystkich grupach społeczno-zawodowych. Szczególnie często wyrażają je osoby z wyższym wykształceniem, które zazwyczaj mają rozbudzone aspiracje i nie zadowala ich tylko zabezpieczenie podstawowych potrzeb materialnych. Warto zwrócić uwagę, iż w grupach zawodowych najniższym poziomem obaw w tym zakresie cechują się rolnicy indywidualni i robotnicy niewykwalifikowani. Może to wynikać z faktu, iż badani z tych grup przyzwyczajeni są do niezbyt wysokich dochodów i dopasowują swoje potrzeby do możliwości finansowych.

Nie oszczędzamy na emeryturę

Skłonność Polaków do dodatkowego oszczędzania na emeryturę jest niewielka. Jedynie 13% osób w wieku produkcyjnym deklaruje, że oszczędza z myślą o emeryturze, a kolejne 21% deklaruje, że obecnie nie oszczędza, ale zamierza to robić. Ponad połowa respondentów będących w wieku produkcyjnym (55%) twierdzi, że nie oszczędza z myślą o wieku emerytalnym i nie zamierza tego robić. Dotyczy to przede wszystkim rolników indywidualnych (78%), rencistów (73%) oraz bezrobotnych (69%).

Skłonność do oszczędzania na przyszłą emeryturę wykazuje związek z wykształceniem badanych – im ono wyższe, tym większy jest odsetek oszczędzających. W grupie osób z wyższym wykształceniem 31% deklaruje, iż obecnie oszczędza z myślą o przyszłej emeryturze, a kolejne 31% – że zamierza to robić. Jeśli chodzi o deklaracje dotyczące planów rozpoczęcia oszczędzania w celu uzupełnienia emerytury, to niemal równie często jak absolwenci wyższych uczelni składają je osoby z wykształceniem średnim (29%).

Skłonność respondentów do dodatkowego oszczędzania z myślą o przyszłej emeryturze wiąże się także z ich dochodami. W grupach wyróżnionych ze względu na dochody osobiste wyraźnie większą skłonność do dodatkowego oszczędzania na emeryturę wykazują badani osiągający netto powyżej 2000 zł, natomiast w grupach o wysokości dochodów przypadających na jedną osobę w rodzinie najczęściej oszczędzają ci, których miesięczny dochód netto per capita przekracza 1500 zł. Przekłada się to również na związek między skłonnością respondentów do dodatkowego oszczędzania na emeryturę a samooceną warunków materialnych ich gospodarstwa domowego. Prawie jedna czwarta ankietowanych oceniających sytuację materialną swojego gospodarstwa domowego jako dobrą (23%) deklaruje, że już oszczędza dodatkowo z myślą o emeryturze, a nieco większa grupa (29%) – że planuje to robić.

Dlaczego nie oszczędzamy

Zaniechanie dodatkowego oszczędzania z myślą o emeryturze wynika w dużej mierze z sytuacji materialnej Polaków. Respondenci będący w wieku produkcyjnym, którzy obecnie nie oszczędzają dodatkowo na emeryturę, poproszeni o podanie najważniejszej przyczyny w zdecydowanej większości (59% z tej grupy) wskazywali, iż nie stać ich na oszczędzanie, wystarcza im jedynie na bieżące wydatki. Wskazywanie tego powodu wykazuje związek z sytuacją materialną ankietowanych – jest tym częstsze, im niższe są ich deklarowane dochody (zarówno per capita w gospodarstwie domowym, jak i osobiste) oraz im gorzej oceniają oni warunki materialne swojego gospodarstwa domowego.

Drugim pod względem częstości wskazań powodem tego, że Polacy nie oszczędzają na przyszłą emeryturę, jest przekonanie, że mają jeszcze czas na rozpoczęcie oszczędzania (15%). Opinie takie wyrażają przede wszystkim badani poniżej 35 roku życia, a w szczególności w wieku 18-24 lata, którzy przyczynę tę wskazują najczęściej (35%). Należy podkreślić, iż w tej grupie wiekowej znaczący odsetek stanowią uczniowie i studenci, którzy na ogół nie mają regularnych znaczących dochodów. Ponadto w tej fazie życia ważniejsze od przyszłej emerytury jest np. zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych.

Pozostałe powody niepodejmowania dodatkowego oszczędzania na przyszłą emeryturę były wskazywane zdecydowanie rzadziej. Warto jednak zauważyć, iż wśród badanych prowadzących własną działalność gospodarczą oraz wśród rolników indywidualnych znacząco częściej niż w pozostałych grupach społeczno-demograficznych jako przyczynę niepodejmowania dodatkowego oszczędzania na przyszłą emeryturę wskazywano brak wiedzy o skutecznych metodach pomnażania oszczędności w dłuższym terminie.

Wśród innych powodów nieoszczędzania dodatkowo na emeryturę wymieniano nieaktywność na rynku pracy wynikającą z kontynuacji nauki.